Пад вечар прывезлі сюды смалістых дошак, бярвенняў, i новы вясёла-жоўты паркан, што акружыў дом i двор у наступныя дні, быў лепшай адзнакай таго, што i тут пачынаецца новае жыццё.
Жыццё гэтае, праўду сказаць, нараджалася нялёгка…
Машын было мала, усяго тры грузавікі, i то адзін з тых больш стаяў на рамонце, як працаваў. Таму дом ачышчалі ад друзу доўга i марудна.
Трэба было пачынаць рабіць перакрыцці, але праца гэтая затрымлівалася, бо не было лесу. Арцём Іванавіч, гарачы i неспакойны чалавек, то лаяўся ў будканторы, то, атрымаўшы згоду i подпіс начальства, пасылаў пагрозныя тэлеграмы на лесазавод, які затрымліваў высылку матэрыялу.
— Чорт ведае, што робіцца! — твар яго чырванеў ад абурэння. — Пачалі агарод гарадзіць, а пра жэрдкі не паклапаціліся. Майстры! — цадзіў ён з пагардай, нярэдка дадаючы да гэтага некалькі моцных слоў.
Ён у такія дні, як бура, налятаў на шафёраў, на брыгадзіраў, бязлітасна прыдзіраўся да ўсяго.
— Гэта што?! — грозна пытаўся ён у вадзіцеля, заўважыўшы, што задняе акенца ў кабіне грузавіка не прыкрыта.
Шафёр, малады белабровы хлопец з ледзь прыкметным пушком над верхняй губою, глядзеў здзіўлена, нібы не разумеў, пра што ідзе гаворка.
— Чакаеш, пакуль выламяць!?.
— Ды чаго яго выламяць, Арцём Іванавіч? Я гляджу-ж, каб паасцярожней… Каб не кідалі на акенца, гляджу…
— Глядзіш ты!.. Больш, мусіць, на дзяўчат… Прыкрый, кажу.
— Ну, добра, зраблю, калі вы хочаце.
— Загадаць абавязкова трэба, — сам не здагадаешся!..
Брыгадзіраў i рабочых Арцём Іванавіч прабіраў за кінутую зламаную тачку, за забыты дзе-небудзь лом:
— На нянек спадзяецеся?!. Не можаце ўсё без нянек! Нянькі абавязкова вам трэба!
Ён кідаў пагардліва:
— Майстры! Як дзеці малыя…
Арцём Іванавіч хадзіў цяпер у сарочцы-касаваротцы, заўсёды зухавата расшпіленай.
Калі толькі прыйшоў на станцыю «лес», які нецярпліва чакалі, усе машыны былі пасланы туды. За дзень пусты двор, на якім адно сівеў палын, закрасаваўся штабелямі дошак i бярвенняў, моцна — на цэлы квартал — запах свежаю сасною.
У той-жа дзень Арцём Іванавіч накіраваў будаўнікоў ладзіць перакрыцці.
— Цяпер пойдуць справы! — сказаў ён Загорскаму, які наведаўся паглядзець, як жыве «яго» дом! — Пабачыце! Мне — дайце матэрыял, дайце ўсё, што трэба, а тады ўжо ўбачыце, што я магу…
Загорскі ківаў галавой у знак згоды: вядома, што-ж можна зрабіць без матэрыялу.
— А то-ж— матэрыялу няма, a атрымліваецца, быццам я вінаваты, зрываю план. Я не сарву, будзьце ўпэўнены!.. Я да вайны адзінаццаць аб’ектаў пабудаваў. I нiколі не зрываў справы, усе ведалі, што калі Арцём Іванавіч кіруе, то можна быць спакойным! I за якасць, i за тэрмін! I за тое, што людзі будуць працаваць!
Ён гаварыў горача, але добрадушна, як гавораць пра крыўду, якая ўжо адышла. Неўзабаве Арцём Іванавіч стаў распытваць Загорскага, дзе i як той асталяваўся. Пачуўшы, што інвалід плоціць сто пяцьдзесят рублёў за пакойчык, будаўнік пакруціў галавою.
— Яно, праўда, i сам я, браце, не лепш. Плачу-та я не многа, але тулюся ў бараку, — паскардзіўся Арцём Іванавіч.
— Значыцца, таксама пакуль не ў раскошы жывецца?
— У бараку?.. Ён, браце, падобны вельмі на твой «палац»!
Прараб, а за ім i Загорскі засмяяліся.
З гэтага дня Арцём Іванавіч i Загорскі пасябравалі. Загорскі стаў часта прыходзіць да дома, пагаварыць з прарабам, з рабочымі, паглядзець, пакурыць…
Трэба сказаць, прараб хваліўся не попусту, кажучы, што «цяпер пойдуць справы». Тыдзень за тыднем, хоць i павольна, дом усё ажываў i ажываў.
Спачатку першыя бэлькі працягнуліся над адным паверхам, потым яны ляглі над другім, затым над трэцім. Цяпер калі i можна было ўбачыць знізу дома неба, то толькі ў прасветы між бэлек ці ў шчыліны між дошак, на якіх працавалі людзі. Дом перастаў быць корабам, у ім акрэсліваліся паверхі.
Месяцы праз два старанныя цесляры сталі ўжо снаваць на насціле ca смалістых дошак на самым версе, там, дзе сінела глыбокае i пагоднае летняе неба. Стаўлялі кроквы.
Арцём Іванавіч, павесялелы i падабрэлы, рухавы, то хадзіў па дварэ, аддаючы загады, то ўздымаўся да будаўнікоў, што ладзілі дах. У такія дні ён любіў пагаварыць, пажартаваць, пасмяяцца. Гэта былі цудоўныя дні, — цудоўнымі яны тут былi найперш таму, што Арцёму Іванавічу ўсё падабалася i ён таксама падабаўся ўсім…
— Душа-чалавек, Арцём Іванавіч! — прамовіў неяк Загорскі да бялявага шафера, назіраючы за прарабам. — Праўда, душа?
— У настроі чалавек… Ззяе, як сакавіцкае сонца, не раўнуючы сказаць.
— Ззяе… Сэрца ў яго добрае!
— Задаволены, вось i ззяе…
Але даўно вядома, што няма нічога такога пад векавечнымі зорамі, што-б так ці інакш не змянялася. Гэтая ісціна з самым поўным правам адносілася i да Арцёма Іванавіча, пры яго няўстойлівай, уражлівай натуры. Да таго-ж для такой перамены мелася i вельмі ўважлівая прычына, — ix у той час, як ужо гаварылася вышэй, было вельмі многа.
У адзін блакітны, добры сваім плёнам дзень Арцём Іванавіч зноў спахмурнеў, надзьмуўся:
— Чорт ведае, што яны думаюць будаваць: дом ці халадзільнік? З чаго я буду складаць пліты? Майстры!
Усе, хто працаваў у доме, заўважылі, што ён зноў стаў часта знікаць з двара i што вяртаўся сярдзіты. Хто-ні-хто чуў, як ён аднойчы, вярнуўшыся i ўзрушана ходзячы па дварэ, каля склада матэрыялаў, напрарочыў сабе:
— Гэты дом мяне зарэжа!
Ён сказаў гэта так, як чалавек да канца перакананы.
Многія адчулі, што справы з домам не ладзяцца.
А тыя, хто сачыў за домам з боку, з-за агарожы, праязджаючы ў перапоўненым трамваі ці праходзячы па процілеглым тратуары, глядзелі на дом інакш.
— Дах ужо крыюць. Да наступнай вясны закончаць, мусіць.
— Вядома. Лічы, палову работы ўжо зрабілі-ж!
— Зіма будзе, тэмпы не тыя!..
— Зіма? Што-ж зіма?
— Сто кватэр, не менш…
— Сто? У такім гмаху!.. Тут i дзвесце набярэцца!
— Ах, які прыгажун…
I радаваліся i ўздыхалі. Адразу за домам, як відаць воку, былі руіны i руіны.